Czerniak, najgroźniejszy z nowotworów skóry, przez lata zyskał złą sławę, jednak kluczem do walki z nim jest świadomość i profilaktyka. Wczesne wykrycie daje niemal stuprocentową szansę na wyleczenie. Dlatego tak istotne jest, aby wiedzieć, kto jest szczególnie narażony na jego rozwój. Choć teoretycznie czerniak może rozwinąć się u każdego, pewne czynniki genetyczne, środowiskowe i cechy indywidualne znacząco zwiększają to prawdopodobieństwo. Zrozumienie, czy znajdujesz się w grupie podwyższonego ryzyka, to pierwszy krok do świadomej ochrony swojego zdrowia.
Spis treści
Genetyka i cechy indywidualne – czego nie możemy zmienić?
Część czynników ryzyka jest zapisana w naszym DNA i związana z naszym wyglądem oraz historią rodzinną. Należą do nich:
-
Jasna karnacja To jeden z najważniejszych czynników. Osoby o jasnej skórze (fototyp I i II), rudych lub blond włosach, z niebieskimi oczami i licznymi piegami mają naturalnie mniej melaniny – barwnika chroniącego skórę przed szkodliwym działaniem promieniowania UV. Ich skóra jest bardziej podatna na oparzenia, co bezpośrednio zwiększa ryzyko nowotworów.
-
Duża liczba znamion Posiadanie na ciele więcej niż 40 znamion barwnikowych jest uznawane za czynnik podwyższonego ryzyka. Każde znamię to potencjalne miejsce, z którego może rozwinąć się czerniak, dlatego im jest ich więcej, tym większa jest statystyczna konieczność ich regularnej kontroli.
-
Historia nowotworów w rodzinie Jeśli u kogoś z bliskich krewnych (rodzice, rodzeństwo, dzieci) zdiagnozowano czerniaka lub inny nowotwór skóry, ryzyko zachorowania znacząco wzrasta. Podłoże genetyczne może odgrywać tu kluczową rolę, dlatego takie osoby powinny być objęte szczególną opieką dermatologiczną.
-
Osobista historia chorób nowotworowych Pacjenci, którzy w przeszłości chorowali na jakikolwiek nowotwór, są bardziej narażeni na rozwój kolejnych, w tym czerniaka.
Nawyki i stan zdrowia – na co mamy wpływ?
Druga grupa czynników jest ściśle związana z naszym stylem życia oraz ogólnym stanem zdrowia. W przeciwieństwie do genetyki, na te elementy mamy realny wpływ.
-
Ekspozycja na słońce i poparzenia słoneczne To najważniejszy modyfikowalny czynnik ryzyka. Zarówno częste i długotrwałe opalanie się, jak i krótkie, ale intensywne ekspozycje prowadzące do bolesnych oparzeń słonecznych, drastycznie zwiększają ryzyko czerniaka. Szczególnie niebezpieczne są poparzenia doznane w dzieciństwie i okresie dojrzewania.
-
Zaburzenia odporności Osłabienie układu odpornościowego, spowodowane na przykład przyjmowaniem leków immunosupresyjnych (po przeszczepach, w chorobach autoimmunologicznych) czy chemioterapią, obniża zdolność organizmu do zwalczania komórek nowotworowych.
-
Ciąża Ze względu na zmiany hormonalne i naturalne osłabienie odporności, ciąża jest okresem, w którym znamiona mogą zmieniać swój wygląd. Wymaga to wzmożonej czujności i kontroli dermatologicznej.
Jeśli identyfikujesz u siebie którykolwiek z powyższych czynników, nie oznacza to wyroku, lecz jest wyraźnym sygnałem do podjęcia świadomych działań profilaktycznych. Podstawą jest regularna samokontrola skóry oraz profesjonalne badanie znamion. Nowoczesna dermatoskopia Lublin, zwłaszcza w formie cyfrowej wideodermatoskopii, pozwala na precyzyjną ocenę każdej zmiany i archiwizację obrazu, co jest bezcenne w monitorowaniu ewolucji znamion i wczesnym wykrywaniu niepokojących sygnałów.
